بذر
بذر شاهی یکی از انواع بذر سبزیجات است که امکان کاشت آن در هر نوع خاکی وجود داشته و گیاه این بذر با انواع خاک‌ها سازگار خواهد بود. این بذر در میان ایرانی‌ها طرفداران بسیار زیادی دارد. در واقع شاهی از محبوب‌ترین سبزی‌ها برای ایرانی‌ها است و همیشه پای ثابت سفره‌های ایرانی است. سبزی خوردن با این سبزی معنی می‌پذیرد و بدون شاهی گویا یک جای کار می‌لنگد. مزه این سبزی کمی تند بوده و اگر آن را بدون هیچ غذایی در دهان بگذارید، این مزه تندی آن را کاملاً متوجه خواهید شد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شاهی هم زیستی مسالمت‌آمیز آن با نعناع و پیازچه است. از این رو خیلی‌ها این سه نوع سبزی را با هم می‌کارند. علاقه‌مندان به بذر شاهی و روش‌های کاشت آن می‌توانند در ادامه با ما همراه باشند تا مراحل آن را بیاموزند.
گیاه شاهی به صورت یک ساله کشت می‌شود. این بذر بومی مصر و تبت بوده و ترتیزک، شیطرج و عصاب نام‌های دیگر آن می‌باشند. در زبان لاتین نیز بذر شاهی به Garden Cress معروف است. ارتفاع ساقه آن بین 20 تا 30 سانتی‌متر بوده و رنگ ساقه و برگ آن نیز سبز روشن است. کسانی که گیاه شاهی را دیده باشند، گل‌های صورتی رنگ آن را نیز مشاهده نموده‌اند. درباره سابقه کشت این بذر نیز در جهان صحبت 2000 سال پیش می‌باشد. کاربرد آن نیز برای خام خوری یا استفاده در انواع سالاد و سوپ می‌باشد. نوعی خودرو از این سبزی نیز وجود دارد که می‌توان در کنار چشمه‌ها و لب برکه‌ها آن را مشاهده نمود.
انواع بذر شاهی
شاهی برگ پهن ( Broadleaf Garden Cress)
مهم‌ترین و اصلی‌ترین بذر گیاه شاهی نوع برگ پهن آن می‌باشد. شاهی برگ پهن از جمله واریته‌های شاهی است که دارای برگ‌هایی پهن با رنگ سبز می‌باشد که معمولاً دو هفته بعد از کشت به بار نشسته و آماده برداشت می‌باشد.
خواص دارویی
شاهی خواص درمانی بالایی دارد. از اثرات درمانی آن می‌توان به درمان جذام، بیماری‌های پوستی، اسهال خونی، سوء هاضمه، بیماری‌های چشمی، سرفه، تقویت قوای جنسی، چربی سوزی، تصفیه کنندگی خون، قاعده آوری، افزایش شیر مادران شیرده، تقویت معده و ضد باکتری بودن آن اشاره نمود. بسیاری از خاصیت‌های درمانی بیان شده مربوط به بذر شاهی بوده و برخی هم گیاه آن را شامل می‌شود. این سبزی حاوی مقادیر قابل توجهی از انواع ویتامین‌ها مانند ویتامین A، C و E و مواد معدنی مانند آهن، اسید فولیک و آنتی‌اکسیدان است. از این رو یک ماده ضد سرطانی نیز محسوب می‌شود.
مراحل کاشت بذر شاهی
کاشت بذر این سبزی نیز مانند اکثر بذر سبزیجات در دو روش مستقیم و غیرمستقیم صورت می‌پذیرد. کاشت به روش مستقیم مناسب برای فصل بهار می‌باشد که دمای هوا مناسب و ایده‌آل است.
روش کاشت مستقیم
- آماده سازی بستر خاک
ترکیبی از خاک باغچه با کود دامی پوسیده یا کمپوست یا ورمی کمپوست می‌تواند شرایط مناسب برای رشد بذر این سبزی پر طرفدار و محبوب را ایجاد نماید. مکان مناسب از مزرعه که شرایط دریافت نور مستقیم خورشید در طول روز را داشته باشد را انتخاب و خاک آنجا را شخم زده و با این مواد مخلوط نمایید.
- کاشت بذرها
قدم بعدی و مرحله بعدی در روش کاشت مستقیم کاشت بذر شاهی است. ابتدا باید این بذرها را به مدت 2 تا 5 ساعت در آب خیس کنید تا آماده کاشت شوند. این عمل برای رشد سریع آنها می‌باشد. سپس بذرها را در فواصل 3 سانتی‌متری از هم و در عمق 1 سانتی‌متری خاک بکارید.
- آبیاری و نگهداری
در آبیاری بذرهای شاهی دقت کنید تا مبادا آنها را جابجا نمایید. بعد از رویش جوانه‌ها تنها در صورت خشک شدن خاک باید اقدام به آبیاری نمایید. آبیاری زیاد ممکن است باعث زرد شدن برگ‌های شاهی شود. نبود شرایط زهکشی مناسب نیز این خطر را به دنبال خواهد داشت.
- برداشت
در نهایت نوبت به برداشت محصول می‌رسد. شاهی‌ها معمولاً در فاصله زمانی 3 تا 6 هفته بعد از کاشت بذرها آماده برداشت می‌باشند. اگر تنها برگ‌های شاهی را برداشت کنید، می‌توانید 3 تا 4 بار این عمل را برای هر بوته شاهی انجام دهید.
روش کاشت غیرمستقیم بذر شاهی
حالا نوبت به کاشت به روش غیرمستقیم می‌رسد. در این روش باید بذرها را در گلدان و ظروف مخصوص بکارید. گلدان‌ها را پس از تهیه از انتها سوراخ کرده و یک لایه نازک سنگ ریزه در کف آنها بریزید. این عمل برای فراهم سازی شرایط زهکشی آب است. دقت کنید که اگر از این مرحله به سادگی عبور نمایید، ممکن است باعث زرد شدن برگ‌های شاهی قبل از رسیدن شوید. برای حفظ رطوبت خاک گلدان نیز بعد از کاشت بذر می‌توانید روی آنها را به مدت 24 ساعت با پلاستیک شفاف سوراخ دار بپوشانید. بقیه مراحل کشت در روش غیرمستقیم مانند تکنیک مستقیم کاشت این بذر است.
نیازهای اولیه برای کاشت بذر شاهی
| نور | 4 ساعت نور مستقیم خورشید |
| دما | دمای بهینه برای رشد 15 تا 30 درجه سانتی‌گراد |
| خاک | هر نوع خاکی با زهکشی مناسب |
| کود | کود دامی پوسیده |
| آبیاری | آبیاری به صورت روزانه و مداوم |
| منطقه آب و هوایی | گرم و معتدل |
| فصل کاشت | بهار |
| طول دوره رشد | 3 تا 6 هفته |
| عادت رشدی | بوته‌ای |