بذر گاوزبان

بذر گل گاوزبان یا Borage یک گیاه آشنا برای ایرانی‌ها است. این گیاه هم گونه ایرانی و هم اروپایی دارد. در میان انواع بذر گیاهان دارویی این بذر کمی خاص و ویژه می‌باشد. این گیاه برای اولین بار در ایران در اطراف شهر تبریز کاشته شده و پرورش یافته است؛ اما زمان دقیق ورود آن به ایران هنوز مشخص نیست. از آشنا بودن گل گاو زبان صحبت کردیم. گل‌های این بذر از قدیم به عنوان یک دمنوش شناخته شده برای ایرانی‌ها کاربرد داشته است و در بسیاری از مواقع برای رفع استرس و اضطراب از این دمنوش استفاده می‌شود. از این رو است که یکی از پرفروش‌ترین انواع بذر گیاهان دارویی در عطاری‌ها همین بذر گل گاوزبان است. از عصاره و اسانس گل گاو زبان در صنایع آرایشی و بهداشتی نیز استفاده می‌شود. البته بسیاری از گیاهان دارویی این کاربرد را دارند.

در زبان عربی به گل گاو زبان لسان الثور نیز گفته می‌شود. گیاهی که به صورت چند ساله کشت می‌گردد و گل‌های قرمز خوش رنگ و زیبایی را نیز تولید می‌کند که البته بعداً به رنگ آبی تیره درمی‌آیند. ریشه بذر گل گاوزبان تا عمق 50 سانتی‌متری خاک نفوذ می‌نماید از این رو گیاه گل گاو زبان بسیار مقاوم در برابر خشکی است. ارتفاع ساقه‌های آن نیز حداکثر به 60 سانتی‌متر یا بیشتر البته در برخی اوقات می‌رسد. این گیاه دارای برگ‌های ریزی است که شکل و شمایلی خشنی دارند و از همین رو است که به گاو زبان معروف شده است. دو نمونه اصلی و مهم گل گاو زبان گونه ایرانی و اروپایی آن هستند که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

انواع بذر گل گاوزبان

گل گاوزبان ایرانی (Echium Amoenum)

این گل بومی مناطق البرز و قسمت‌های شمالی ایران است و تا کنون تنها در ایران شاهد رشد آن بوده‌ایم. ریشه‌های قطوری داشته و برگ‌های آن نیز پوشیده از کرک و بسیار خشن هستند. ارتفاع ساقه‌های آن به 60 تا 80 سانتی‌متر می‌رسد. گل‌هایی به رنگ ارغوانی نیز دارد که پس از خشک شدن به آبی تیره و یا بنفش تغییر رنگ می‌دهند. گل گاو زبان به صورت چند ساله کشت می‌شود.

گل گاوزبان اروپایی (Borago Officinalis)

بذر گل گاوزبان اروپایی برای اولین بار از شمال آفریقا به اروپا سفر کرده است و بومی آفریقا است. از این گیاه برای خواص دارویی و درمانی آن استفاده می‌کنند. البته برگ‌های سبز و تازه آن برای استفاده در سالاد نیز کاربرد دارد. از خواص درمانی آن نیز می‌توان به درمان یرقان، تب، بیماری‌های پوستی و برخی بیماری‌های دیگر مربوط به سنگ کلیه اشاره نمود. این گیاه به صورت یک ساله کشت می‌شود. این گونه از گل گاو زبان با نمونه ایرانی تفاوت‌هایی هم دارد که از این جمله می‌توان به خواص دارویی، اندازه بذر، نوع و اندازه گل، عمر کشت آنها و رنگ گل‌های آنها اشاره نمود.

خواص دارویی

خواص زیادی برای گل گاو زبان شمرده شده است. از خاصیت‌های دارویی و درمانی مهم گیاه گل گاو زبان می‌توان به آرامش بخشی آن برای اعصاب و روان، تصفیه کردن خون، تعرق آور، ادرار آور، تقویت کلیه‌ها، درمان سرماخوردگی، درمان برونشیت، التهاب و ورم کلیه، سرخک و مخملک و درمان بی‌اختیاری ادراری اشاره نمود. این‌ها تنها بخشی از خواص درمانی گیاه بذر ر می‌باشند. دم کرده این گیاه نیز برای درمان سرفه و ضماد برگ‌های آن برای از بین بردن ورم استفاده می‌نمایند.

مراحل کاشت بذر گل گاوزبان

روش کاشت مستقیم

• فراهم سازی بستر مناسب برای کاشت بذرها

ترکیب خاک باغچه با کود دامی پوسیده شرایط را به اندازه کافی برای رشد این بذر فراهم می‌آورد.

• کاشت بذرها در خاک

بذرها را در عمق 3 تا 5 سانتی‌متری خاک و در ردیف‌های به فواصل 60 تا 70 سانتی‌متر از هم بکارید. فاصله حفره‌های کاشت هم 40 تا 50 سانتی‌متر در نظر بگیرید.

• آبیاری و نگهداری از بذر گل گاوزبان

در ابتدای کاشت بذرها آبیاری هر 3 روز یک بار برای آنها کافی خواهد بود. پس از رشد نسبی این میزان به هر 6 تا 7 روز یک بار تغییر می‌نماید. حتی بعد از گلدهی آبیاری آن باید خیلی کم شده و به ماهی یک بار برسد. 5 تا 21 روز طول می‌کشد تا بذر گل گاوزبان جوانه‌های خود را از خاک به بیرون هدایت نماید.

• برداشت

از اردیبهشت که گل‌های زیبای گل گاو زبان مشاهده می‌شود تا اواسط مرداد می‌توان برداشت محصول آن را انجام داد.

روش کاشت غیرمستقیم بذر گل گاوزبان

کاشت این بذر به روش غیرمستقیم مشابه با روش مستقیم بوده و تنها در محل کاشت تفاوت دارد. برای این تکنیک کاشت، گلدان‌های مخصوص کاشت بذر تهیه نموده و کف آنها را کمی سوراخ نمایید. سپس یک لایه نازک سنگ ریزه در کف گلدان‌ها ریخته و شرایط را برای زهکشی آب اضافی فراهم آورید. سپس خاک مناسب کاشت بذر را در گلدان ریخته و بذرها را مطابق با دستورالعمل بالا بکارید.

نیازهای اولیه برای کاشت بذر گل گاوزبان