بهترین زمان تعویض گلدان گیاهان چه موقع است؟

زمان تعویض گلدان در گیاهان از یک منظر به دو پارامتر اصلی وابسته است که در ادامه جداگانه مورد بحث قرار می‌گیرد. اول وضعیت ریشه گیاه، دوم مدت زمان قرار گرفتن گیاه در یک گلدان و نوع خاک. هر یک از این موارد به تنهایی یا حتی بصورت توأمان می‌توانند در تصمیم‌گیری برای تعویض گلدان مؤثر باشند. برای تعویض گلدان اصولی وجود دارد که برای اغلب گیاهان توصیه می‌شود حتی برای گیاهان غیر حساس هم پیشنهاد می‌شود. اگر اصول تعویض گلدان رعایت شود گیاهان هنگام تعویض گلدان کمتر دچار تنش یا آسیب می‌شوند. همانطور که میدانید حدود پنجاه درصد گیاهان به دلیل عدم رعایت این نکات در زمان تعویض درست دچار تنش می‌شوند یا آسیب می‌بینند و این باعث صرف انرژی زیاد برای احیای آن‌ها می‌شود.

وضعیت ریشه گیاه

برای تشخیص زمان تعویض گلدان در گیاهان مهم‌ترین عامل ریشه‌ها هستند. برای تعویض گلدان ابتدا باید ببینید که آیا گلدان از ریشه پر شده است یا اصطلاحاً گلدان ریشه پرکرده است یا نه. این عامل از دو جهت اهمیت دارد. اول اینکه گیاه وقتی ریشه زیادی در گلدان داشته باشد بعد از تعویض و اضافه شدن فضای گلدان و با دسترسی به مقداری خاک جدید به سرعت ریشه‌های خود را در آن نفوذ می‌دهد و این در بعضی گیاهان منجر به یک رشد انفجاری می‌شود.

انفجاری به این معنا که گیاه به سرعت رشد کرده و مجدد فعال می‌شود. در واقع گیاه در این حالت تشنه خاک جدید و فضای بیشتر شده است. مورد دوم اینکه اگر گلدان ریشه پرکرده باشد در آوردن آن از گلدان اولیه راحتتر انجام می‌شود چون ریشه‌های گیاه فرم گلدان را به خورد گرفته و باقیمانده خاک گلدان را بصورت فشرده در می‌آورد بنابراین گیاه بصورت قالب از گلدان قبل جدا و به گلدان جدید منتقل خواهد شد. در این جابجایی ریشه‌ها کمتر آسیب می‌بینند خصوصاً در مورد گیاهان حساس.

 نکته جالب این است که در رابطه با کاشت بذر و نشاء کردن بعضی از بذر سبزیجات و بذر صیفی جات و حتی بذر گل‌های زینتی از این روش بهره می‌گیرند؛ یعنی پس از کاشت بذر در سینی‌های نشاء یا گلدان‌های کوچک اجازه می‌دهند تا گیاهچه کمی رشد کند و ریشه پر کند و بعد آن را به زمین اصلی یا گلدان بزرگتر انتقال می‌دهند؛ بنابراین نشاءها به سرعت رشد کرده و بزرگ می‌شوند. در رابطه با کاشت بذر سبزیجاتی مثل بذر فلفل و صیفی جاتی مثل بذر گوجه فرنگی و بذر بادمجان از این روش بسیار بهره می‌گیرند و اغلب به این شکل کاشته می‌شوند.

مدت زمان کاشت گیاه و جنس خاک

مورد مؤثر بعدی در زمان تعویض گلدان در گیاهان مدت زمانی است که از کاشت یک گیاه می‌گذرد. این مورد از آن جهت مورد توجه است که شاید گیاهی سال‌ها در یک گلدان کاشته شده باشد اما به دلیل عدم کیفیت خاک یا انتخاب غلط بستر کاشت رشد کمی داشته باشد یا رشد آن با اختلال همراه شده باشد.

در این وضعیت می‌بایست گلدان و به همراه آن بخشی از خاک اطراف ریشه گیاه با احتیاط تعویض شود تا ریشه‌های گیاه در بستر مورد نیاز خود رشد خود را از سر بگیرد. به عنوان مثال در مخلوط خاک اغلب گیاهان آپارتمانی می‌بایست خاک برگ وجود داشته باشد که در هنگام تعویض می‌توان به خاک آنها اضافه کرد. در این مورد دقت کنید در زمان تعویض به ریشه گیاه آسیب نرسد و خاک قسمت اطراف ریشه‌ها نریزد. هنگام کاشت بذر گیاهان هم بعد از کاشت می‌بایست بعد از جوانه زنی اگر خاک مناسب نبود هنگام انتقال به گلدان بزرگتر از خاک مرغوب‌تر و غنی شده استفاده شود.

اصول تعویض گلدان

اصول تعویض گلدان در زمان تعویض گلدان در گیاهان می‌توان کمک کننده باشد. یکی از اصلی‌ترین آن‌ها تعویض قالبی گلدان است یعنی تا حد امکان طوری گیاه را از گلدان خارج کنید که حداقل خاک از اطراف ریشه‌ها جدا شود و گیاه را به شکل فرم گلدان از خاک بیرون آورده و در گلدان جدید بگذارید. هنگام تعویض گلدان گیاهان حساس توجه به این مورد می‌تواند از خرابی گیاهان جلوگیری کند. در تعویض گیاهانی حساس نظیر بنجامین و کروتون این مورد اهمیت ویژه‌ای دارد. در رابطه با بذر کاشته شده برخی از گیاهان نشاء شده نظیر بذر هندوانه، بذر کدو، بذر خیار، بذر طالبی، بذر خربزه، بذر لوبیا و … هم توصیه می‌شود هنگام جابجایی به این نکته دقت شود.

بعد از تعویض گلدان تا مدت کوتاهی حدود 30 الی 45 روز کود دهی انجام ندهید چراکه هم در خاک اضافه شده جدید مواد غذایی تا حدی وجود دارد و هم ریشه‌های گیاه به زمان کوتاهی احتیاج دارند تا دوباره فعال و آماده جذب کود و مواد غذایی شوند. در مورد فصل تعویض گلدان هم باید گفت در مورد گیاهان آپارتمانی و همیشه سبز در طی سال می‌توان تعویض را انجام داد مشروط به اینکه گیاه نیاز به تعویض داشته باشد و اما در مورد گیاهان فضای باز و خزان‌دار بهتر است تعویض در هنگام خواب یا نیمه خواب گیاه صورت گیرد که به نظر می‌رسد اواخر زمستان و اوایل بهار و اواسط پاییز زمان‌های مناسبی برای این دسته از گیاهان باشد.